Tôi, bà Mai, năm nay đã ngoài sáu mươi năm, sống một mình ở quê sau khi chồng mất cách đây mười năm. Con gái tôi, Hương, là niềm tự hào duy nhất của tôi. Nó thông minh, xinh đẹp, lấy được Minh – một chàng phù hiền lành, chu đáo. Khi Hương mang thai, tôi mừng lắm, ngày nào cũng cầu mong tròn mẹ con vuông. Đến khi Hương sinh bé Na, tôi khăn gói từ quê lên thành phố để chăm sóc, chăm sóc. Căn nhà nhỏ của hai vợ chồng Hương ở ngoại ô thành phố trở thành tổ ấm mới của tôi trong những tháng đầu đời của cháu gái.
Mọi thứ ban đầu rất tiểu đề. Tôi lo cơm nước, rửa sáng, còn Minh thì đi làm cả ngày, tối về phụ Hương chăm bé Na. Hương yếu, lại mất sữa sớm, nên bé Na phải uống sữa ngoài. Nhìn cháu gái nhỏ nhỏ, đôi mắt tròn xoe, tôi thấy thương vô cùng. Nhưng rồi, chỉ vài tuần sau khi tôi lên, tôi bắt đầu để ý một điều lạ.
Đêm nào cũng vậy, cứ khoảng hai, ba giờ sáng, tôi nghe tiếng động lạch cách từ bếp. Lần đầu tiên tôi nghĩ chỉ là chuột, nhưng tăng dần, tôi nhận ra đó là tiếng mở tủ lạnh. Tôi Im lặng ngồi mở phòng, thấy Minh – con rể tôi – đứng trong bóng tối, lọc mọ tìm thứ gì đó trong tủ lạnh. Cậu ta lấy ra một thứ đó, rồi lén lút đi ra ngoài ban công. Lạ lùng hơn, Minh không trở lại phòng ngủ ngay mà đứng ngoài đó cả tiếng, đôi khi còn lâu hơn.
Ban đầu, tôi nghĩ chắc chắn Minh đói bụng giữa đêm, nhưng sao lại lén lút thế? Và tại sao không ăn trong bếp mà ra tận ban công? Tôi bắt đầu nghi ngờ. Minh là người và hoàng, nhưng biết đâu bạn ta có bí mật giấu Hương? Có phải giấu tiền, hay tệ hơn, liên lạc với ai giữa đêm không? Càng nghĩ, tôi càng lo. Hương vừa sinh, còn yếu, tôi không muốn con gái mình phải chịu bất kỳ tổn thương nào. Vì vậy tôi đã quyết định theo dõi âm thanh.
Đêm hôm sau, tôi giả vờ ngủ, nhưng mắt vẫn mở thao láo, tai dỏng lên nghe ngóng. Đúng như dự đoán, khoảng thời gian sáng, tủ lạnh vang lên. Tôi nhẹ nhàng bước ra khỏi phòng, đi chân trần để không gây tiếng động. Qua ánh sáng mờ ảo từ đèn đường hắt vào, tôi thấy Minh cầm một hộp sữa bột của bé Na, rồi bước ra ban công. Tôi nép sau cánh cửa, tim đập thình thịch. Minh ngồi xuống, mở hộp sữa, lấy cảm xúc từng chút, rồi… ăn? Tôi ổn định. Một người đàn ông gần ba mươi tuổi, lại âm thầm ăn sữa bột của con mình giữa đêm? Chuyện này quá kỳ lạ!
Tôi bắt đầu để ý kỹ hơn. Mỗi đêm Minh đều làm như vậy. Cậu ta lấy một ít sữa bột, pha với nước trong một cái ly nhỏ, cảm đều, rồi uống từng trải chậm rãi ngoài ban công. Có đêm, tôi thấy cậu ta ngồi đó, nhìn lên trời, lành bẩm sinh gì đó. Tôi cố gắng lắng nghe, nhưng chỉ nghe được những tiếng ồn thì thầm không rõ ràng. Nghi ngờ trong ngày tôi càng lớn. Có phải Minh gặp khó khăn tài chính, đến khả năng phải ăn sữa của con? Bạn ơi mình có vấn đề tâm lý không? Tôi không trả lời thẳng, sợ làm nứt mối mối quan hệ. Nhưng tôi quyết định phải tìm ra sự thật.
Một buổi chiều, khi Minh đi làm, Hương đang ngủ trưa, tôi lén kiểm tra ban công – nơi Minh hay ngồi mỗi đêm. Tôi phát hiện một góc nhỏ, dưới khung cảnh cây xanh, có hộp bình cũ kỹ, bám đầy bụi. Tôi mở ra, bên trong là một khoảng thư tay, một vài tấm ảnh đã có vàng, và một chiếc vòng bạc nhỏ nhỏ. Những tấm ảnh đã chụp một người phụ nữ trạc tuổi tôi, gương mặt hiền hậu nhưng phảng phiền buồn. Trong một bức ảnh, người phụ nữ đó bế một đứa bé sơ sinh, bên cạnh là một cậu bé nhẹ năm, sáu tuổi, trông rất giống Minh.
Tôi giật mình. Đây chắc chắn là mẹ Minh, người mà Hương từng kể đã mất khi Minh còn nhỏ. Nhưng tại sao Minh lại ẩn những thứ này? Và liên quan điều gì đến việc ăn sữa giữa đêm? Tôi cẩn thận mua hộp thuốc về sơn cũ, nhưng xin đầy tò mò và bất an. Tối đa, tôi quyết định đối mặt với Minh.
Khi Hương và bé Na ngủ, tôi gọi Minh ra phòng khách. Tôi nhẹ nhàng hỏi: “Minh, mẹ thấy đêm nào con cũng dậy, lấy sữa của bé Na. Có chuyện gì con giấu mẹ à?” Minh yên người, mặt tái đi, rồi thư giãn im lặng. Tôi nghĩ mình đã làm cậu ta khó xử lý, nhưng rồi Minh thở dài, mắt đỏ hoe. “ Mẹ, con xin lỗi. Con không giấu gì ở đâu, chỉ là… con nhớ mẹ con.”
Minh bắt đầu kể, giọng nói ngọt ngào. Khi cậu còn nhỏ, gia đình rất nghèo. Mẹ Minh, bà Lan, một mình nuôi hai anh em Minh sau khi bố bỏ đi. Minh là anh lớn, dưới cậu là một cô gái chỉ mới vài tháng tuổi. Nhà không có tiền, bà Lan phải làm việc cật lực để mua sữa cho em Minh. Nhưng có những ngày, tiền không đủ, bà Lan nhẹ nhàng ăn, nhạt uống, để dành sữa cho con. Minh còn nhớ những đêm mẹ khao khát lấy một ít sữa bột của em, pha thật lăng, uống để cầm cự qua cơn đói. “Mẹ con bảo, chỉ cần một chút sữa, mẹ sẽ có sức để chăm em,” Minh kể, nước mắt thư giãn dài.
Khi Minh mười tuổi, em gái cậu mất vì bệnh nặng. Bà Lan suy trầm, rồi qua đời vài năm sau vì kiệt sức. Minh lớn lên trong nỗi kinh hoàng, tự động mình không thể giúp mẹ. “Khi Hương sinh bé Na, con nhìn hộp sữa bột, tự nhiên nhớ mẹ. Con nghĩ, nếu mẹ còn sống, chắc mẹ cũng sẽ làm mọi thứ để cháu mình được no đủ. Con liếm pha sữa, uống một chút, để cảm giác giác giác của mẹ ngày xưa. Con chỉ muốn… gần mẹ thêm một chút.”
Tôi Im lặng, nước mắt nhìn ra. Hóa ra, hành động kỳ lạ của Minh không phải đói cách, không phải bí mật điều gì xấu xa, mà là một để bạn tưởng nhớ người mẹ đã hy sinh cả đời vì con. Hộp sáo trên ban công chứa những kỷ vật cuối cùng của bà Lan, và mỗi đêm Minh ngồi đó, vừa uống sữa, vừa kể cho mẹ nghe về cuộc sống của mình, về bé Na, về Hương.
Sau đêm đó, tôi không còn thấy Minh lén ra ban công nữa. Tôi đã quyết định làm một công việc. Tôi lấy số tiền tiết kiệm của mình, mua một khung ảnh đẹp, tạo bức ảnh bà Lan kết Minh và em gái vào, đặt ngay phòng khách. Tôi nói với Minh: “Mẹ con chắc chắn rất tự hào về con. Giờ con có gia đình, có bé Na, mẹ con trên trời cũng sẽ cười.” Minh ôm tôi, khóc như một đứa trẻ.
Từ đó, Minh Ngưng mở rộng hơn. Cậu kể cho Hương nghe về mẹ mình, về những ký ức đau buồn nhưng đầy yêu thương. Hương cũng đọc, rồi vợ chồng quyết định đặt tên lót cho bé Na là Lan – tên bà nội, như một cách để tri ân. Tôi ở lại chăm sóc thêm vài tháng, chứng kiến gia đình nhỏ của Hương ngày càng gắn bó. Minh vẫn đi làm, vẫn yêu thương vợ con, nhưng tôi biết, trong lòng cậu, mẹ Lan mãi sống mãi.
Ngày tôi về quê, Minh tiễn tôi ra bến xe. Cậu nắm tay tôi nói: “Mẹ, cảm ơn mẹ đã không vô trách nhiệm, mà còn giúp con giữ mẹ Lan trong tim.” Tôi cười, bão vai cậu: “Con là con rể tốt, Minh ạ. Mẹ tin mẹ Lan luôn ở bên con.”
Câu chuyện nhẹ nhàng với hình ảnh bé Na lớn lên, khỏe mạnh, luôn được kể về bà nội Lan – người phụ nữ đã hy sinh tất cả vì con. Và tôi, bà Mai, trở về quê với trái tim ấm áp, biết rằng tình thân, dù là giữa mẹ và con, hay giữa những thế hệ, sẽ luôn là ngọn lửa hệ thống mọi gia đình.
