1. Những đồng tiền mỏng manh và tiếng thở dài giữa gian bếp

Tôi là Hà, 32 tuổi, làm nhân viên văn phòng. Chồng tôi – Tín – là kỹ sư xây dựng thường xuyên đi công trình xa. Gần một năm nay anh theo dự án tận Gia Lai, cả tháng mới về nhà vài ngày. Nhà chỉ có tôi và mẹ chồng – bà Bảy, người phụ nữ nổi tiếng… khéo giữ tiền hơn giữ vàng.

Sáng đó, tôi đang ngồi tính toán tiền đi chợ thì bà Bảy đẩy cửa phòng tôi cái rầm, làm tôi giật mình.

– Hà! – bà gọi, giọng đanh lại – Giỗ ba nó năm nay má mời tầm… ba chục khách. Làm chừng năm mâm thôi nghen.

Tôi khẽ thở dài. Năm mâm nghĩa là trái cây, hương đèn, gà, heo, chả, rau, nước ngọt, bia, chén đũa, dọn rửa… Tính sơ sơ cũng trên hai triệu.

Bà quăng lên bàn tôi tờ 500 nghìn, cũ mềm và cong góc:

– Tiền má đưa cô đó. Cô liệu mà lo. Đừng để cái nhà này mất mặt. Bà con xung quanh họ nói ra nói vô…

Bà nói bằng giọng như tôi là người giúp việc, không phải con dâu.

Tôi cắn môi:

– Dạ… nhưng 500 nghìn thì…

Bà trợn mắt:

– Trời đất! Cỗ đơn giản thôi chứ làm gì như khách sạn năm sao? Cô đừng có bày đặt!

Tôi muốn cãi, muốn nói rằng chỉ riêng con gà đã hơn trăm nghìn, nhưng rồi tôi nén lại. Tín đã dặn: “Em cố nhịn má chút, má già rồi, không đổi được đâu.”

Vậy là tôi nhận tờ tiền, lòng nặng trĩu.

2. Chợ sáng – một cuộc vật lộn âm thầm

Tôi mang theo 500 nghìn và 1 triệu lấy từ tiền tiết kiệm của mình. Không thể để khách khứa đến nhà chồng mình ăn bữa tiệc sơ sài.

Đi chợ, tôi cố lựa từng thứ, trả giá từng đồng. Mua được con gà 95 nghìn, nhờ người ta chặt giúp, bà bán hàng nhìn tôi thương mà bớt thêm vài ngàn. Tôi mỉm cười cảm ơn, lòng cứ nghèn nghẹn.

Đến khi bước về nhà, bà Bảy đứng khoanh tay:

– Đi chợ gì mà lâu dữ vậy? Tui trẻ hoài chắc?

Tôi mím môi, không đáp.

3. Năm mâm cỗ – một mình tôi chống cả ngày

Từ 9 giờ sáng đến 3 giờ chiều, tôi quẩn quanh với bếp: xào nấu, hấp, hầm, lau dọn… Mẹ chồng ngồi… bóp hạt hướng dương và xem cải lương.

Thi thoảng bà nhướng mắt liếc tôi:

– Làm nhanh nhanh lên, khách tới sớm đó.

Tôi lau mồ hôi, tay sưng lên vì rửa chén liên tục.

Đến ba giờ rưỡi, khách đã lác đác đến.

Bà chạy ra ngoài, miệng niềm nở:

– Vô nhà uống nước! Năm nay giỗ ba nó, nhà tui làm lớn lắm nha.
Rồi bà quay vào nói nhỏ với tôi:
– Nhớ bưng ra cho đẹp. Đừng để người ta chê.

Tôi nhìn nồi canh còn bốc khói, lòng trống hoác.

4. Tiền phúng điếu – thứ không ai nói ra

Bà con kéo đến rất đông. Ai cũng đưa phong bì phúng điếu. Mấy người còn thì thầm:

– Bà Bảy năm nay làm cỗ lớn ghê.
– Phải ha, chắc tốn bộn tiền…

Tôi nghe mà chỉ muốn bật khóc.

Theo thói quen, tôi để riêng phong bì vào cái khay inox, luôn đặt ngay bàn thờ để lát nữa chồng hoặc mẹ chồng thu.

Nhưng hôm nay, bà Bảy ngồi ngay sát khay, đưa tay nhanh thoăn thoắt như người giữ kho bạc.

Thấy phong bì nào hơi dày, mắt bà sáng lên một cái.

Tôi thở dài. Năm trước, bà thu về hơn tám triệu và không hề nói với ai, cũng chẳng mua được gì cho việc cúng giỗ năm nay. Tín hỏi thì bà bảo: “Má lo việc chung.” Việc chung là gì – cả nhà chẳng ai biết.

5. Cuộc hỗn loạn trong gian bếp – và một phát hiện bất ngờ

Gần 6 giờ, tôi chạy vào bếp lấy món cuối cùng thì nghe tiếng… lạch cạch từ tủ gỗ cũ. Tủ ấy chứa các lon gạo, chai dầu, gia vị… và một ngăn kéo khóa mà chưa bao giờ tôi mở được.

Cửa tủ đang hé, có vẻ ai đó vừa vội đóng. Tôi đảo mắt quanh – không ai trong bếp.

Tôi tò mò kéo ngăn tủ ra. Bên trong là…

Một túi nylon đen đầy tiền lẻ, tiền 50, 100, 200 nghìn, thậm chí cả tiền phúng điếu còn nguyên phong bì.

Tôi choáng váng.

Đây là… tiền phúng giỗ các năm trước?

Tiếng dép lọp cọp vang lên. Tôi nhanh tay khép tủ lại.

Mẹ chồng bước vào, liếc cái nồi canh tôi đang bưng:

– Sao lâu vậy? Bưng ra! Người ta chờ!

Tôi gật đầu nhưng cảm giác trong ngực như bị bóp chặt.

6. Bữa cỗ đầy tiếng cười – và lời trách móc rát lòng

Khách ăn uống rôm rả. Tôi chạy bàn liên tục, mồ hôi ướt cả tóc mai.

Có lúc bà Bảy quay sang khách, nói lớn tiếng:

– Cái Hà nó làm được việc ghê. Má nó may mắn mới kiếm được con dâu như vậy đó.

Tôi nghe mà đắng nghét – vì câu đó không phải lời khen, mà là kiểu khoe khoang của bà.

Khi khách gần về hết, bà kéo tôi vào bếp:

– Nè, người ta khen nhiều đó. Nhớ lần sau làm phải ngon như vậy, đừng để mất mặt tôi.

Tôi cười nhạt:

– Dạ.

7. Twist bắt đầu – Khi người phụ nữ “nhịn” quyết định không nhịn nữa

Tối đó, lúc tôi rửa chén một mình, cô Năm hàng xóm ghé vào:

– Hà, nay cỗ ngon nghen con. Mà má chồng con nói với tụi cô… nghe mà thương.

Tôi lau tay:

– Dạ? Má nói gì ạ?

– Bả nói làm cỗ năm nay tốn mười mấy triệu, mà con chẳng phụ được bao nhiêu. Bả gồng hết…

Tôi đứng chết lặng. Cả cổ họng nghẹn lại.

Tôi bỏ dở chậu chén, bước vào phòng, lấy điện thoại gọi cho Tín.

– Anh à… năm nay em tự bỏ tiền túi hơn triệu rưỡi lo cỗ, mà má lại…

Tín thở dài bên kia:

– Anh biết má vậy rồi. Nhưng thôi, đừng để căng thẳng. Em cố nhịn nha.

Tôi cười buồn:

– Em nhịn bốn năm rồi anh.

Và đó là lúc trong đầu tôi nảy ra một ý.

Không phải để trả đũa.
Mà là để cho bà hiểu những điều bà chưa bao giờ chịu hiểu.

8. Kế hoạch của tôi – và đêm lặng trước cơn giông nhỏ

Tuần sau, tôi tranh thủ một buổi trưa, sang nhà dì Tư – chị ruột của mẹ chồng. Tôi kể lại chuyện bà giao 500 nghìn làm 5 mâm cỗ và chuyện tiền phúng các năm trước.

Dì Tư cau mày:

– Trời đất, em Bảy kiểu này là không được à nghen! Cứ giữ khư khư rồi nói xạo với họ hàng là con dâu không phụ… Kỳ vậy!

Tôi khẽ lắc đầu:

– Con không muốn làm rùm beng. Con chỉ muốn má hiểu và thay đổi một chút thôi.

Dì Tư gật đầu:

– Để dì lo.

9. “Màn kịch” êm ái – và cú ngã ngửa của mẹ chồng

Chiều chủ nhật, dì Tư gọi điện mời bà Bảy và tôi sang nhà ăn cơm vì có chuyện muốn trao đổi.

Vừa đặt đũa xuống, dì Tư vào thẳng vấn đề:

– Bảy, tao hỏi thiệt: giỗ anh Sáu năm nay tốn hết bao nhiêu?

Bà Bảy hơi giật mình:

– Thì… mười mấy triệu chứ nhiêu… Khách đông mà…

Dì Tư lắc đầu:

– Tao hỏi Hà rồi. Nó nói phải bỏ tiền túi ra thêm, vì mày chỉ đưa mỗi 500 nghìn. Đúng không?

Gương mặt bà Bảy đỏ bừng:

– Con nhỏ đó xạo!

Tôi vẫn im lặng.

Dì Tư đặt cái khay lên bàn. Bên trong là… mớ phong bì phúng điếu, cả những phong bì của năm ngoái mà bà đã cất trong tủ.

– Tao qua nhà thấy tủ mở, tao biết ngay. Bảy, đây là tiền người ta phúng anh Sáu, chứ đâu phải tiền riêng của mày mà giấu? Sao không dùng lo giỗ, lại bắt con dâu bỏ tiền túi?

Bà Bảy đứng dậy:

– Tui… tui… tui giữ để phòng khi đau bệnh…

Dì Tư thở dài:

– Giữ thì được, nhưng đừng nói dối thiên hạ là mày tốn cả chục triệu. Như vậy là mang tiếng cho con dâu.

Bà Bảy run run, môi mím chặt.
Rồi bà quay sang tôi, giọng nhỏ xíu:

– Hà… con mở tủ… coi làm gì vậy?

Tôi nhẹ nhàng đáp:

– Dạ con không mở. Con chỉ tình cờ thấy. Nhưng con không nói ai cả. Con chỉ muốn má biết… tụi con không phải vô tâm. Chỉ là giỗ ông, con muốn làm cho đàng hoàng. Nếu má khó khăn thật, con sẵn lòng chia sẻ. Nhưng con… không chịu được khi bị mang tiếng sai.

Phòng ăn im phăng phắc.

Dì Tư đặt tay lên vai tôi:

– Con nói đúng. Không ai trách má con, nhưng má cũng nên nghĩ cho con dâu một chút.

Tôi cúi đầu.

Bà Bảy ngồi xuống ghế, hai bàn tay siết vào nhau. Lần đầu tiên, tôi thấy bà… xấu hổ.

10. Sự thay đổi – chậm nhưng thật

Tối ấy, khi về đến nhà, bà gọi tôi lại:

– Hà… má xin lỗi.
Giọng bà run run, nghe rất thật.

Tôi khựng lại. Bà Bảy – người phụ nữ sẵn sàng cằn nhằn tôi từ chuyện bé đến chuyện to – nói xin lỗi?

Bà còn móc trong túi ra hai triệu:

– Tiền phúng giỗ năm nay. Con cầm đi. Má giữ cũng được, nhưng má sợ… mang tiếng với con. Con làm gì thì làm.

Tôi nhẹ nhàng đẩy lại:

– Dạ thôi má giữ. Con chỉ muốn má đừng nói oan cho con nữa. Còn tiền… má dùng lúc nào cần.

Bà nhìn tôi thật lâu, rồi gật đầu.
Lần đầu tiên tôi thấy ánh mắt bà dịu lại.

Mấy hôm sau, bà chủ động nấu cơm khi tôi tăng ca. Có hôm còn gói cho tôi phần trái cây, bảo:
– Con đem lên công ty ăn cho khỏe.

Những thay đổi nhỏ đó khiến tôi hiểu rằng, đôi khi người lớn tuổi không xấu. Họ chỉ mang tâm lý phòng thủ, ích kỷ theo thói quen – và cần một cú chạm nhẹ để biết họ đã sai.

11. Cái kết nhân văn – vì chúng ta đều là gia đình

Một tháng sau, dì Tư qua chơi, nhìn tôi cười:

– Thấy chưa, dì nói rồi. Con chỉ cần khéo một chút, bà Bảy sẽ hiểu. Người già có sĩ diện, nhưng biết điều lắm.

Tôi mỉm cười:

– Con cũng mong nhà mình yên ổn. Vì con thương chồng, thương hai đứa nhỏ sau này nữa.

Dì Tư nhìn tôi, gật đầu hài lòng.

Còn bà Bảy, từ đó không còn nói bóng nói gió hay đay nghiến tôi nữa. Thỉnh thoảng bà vẫn càm ràm vài câu, nhưng đã biết giữ chừng mực. Thậm chí bà còn khoe với hàng xóm:

– Con dâu tui nó giỏi lắm, cỗ giỗ năm rồi nó làm một mình luôn đó!

Tôi nghe, chỉ cười.
Vì tôi biết – bà đã thay đổi.
Không phải vì bị tôi “bắt quả tang”, mà vì bà đã được cho thấy tình thương không phải là sự chịu đựng im lặng, mà là sự thẳng thắn biết nghĩ cho nhau.

Giỗ năm sau, bà đưa tôi 3 triệu và nói:

– Con lo giùm má nha. Chứ tay chân má run rồi…

Tôi gật đầu, lòng ấm áp.

Gia đình – đôi khi chỉ cần một lời nói thật và một lần dám đứng lên – là có thể tốt đẹp trở lại.