Tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2025, nhiệm kỳ 2021-2025, triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2026 của Bộ VHTTDL diễn ra vào chiều 27/12, Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn Nguyễn Xuân Bắc đã có những chia sẻ về góc nhìn của cá nhân tự thực tiễn hoạt động nghệ thuật đối với vai trò của nghệ thuật biểu diễn trong bối cảnh phát triển hiện nay.
Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Xuân Bắc: Cần nhìn nhận đúng – trúng nghệ thuật biểu diễn
Cục trưởng, Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Xuân Bắc cho rằng, trong suốt một thời gian dài, nghệ thuật biểu diễn thường được nhìn nhận như một lĩnh vực mang tính tinh thần, phục vụ đời sống văn hóa – xã hội, cần sự hỗ trợ của Nhà nước để tồn tại và phát triển. Nhưng thời đại mới đòi hỏi một cách nhìn mới và phù hợp hơn với sự vận động của nền kinh tế sáng tạo.
“Trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, với yêu cầu tăng trưởng nhanh nhưng bền vững, cùng với xu thế toàn cầu về kinh tế sáng tạo và công nghiệp văn hóa, nghệ thuật biểu diễn không thể tiếp tục được nhìn nhận thuần túy như một lĩnh vực “tiêu dùng ngân sách”, mà cần được đặt đúng vị trí là một nguồn lực kinh tế đặc thù, một động lực phát triển mềm nhưng có sức lan tỏa mạnh mẽ.
Tiếp cận nghệ thuật biểu diễn như một động lực phát triển kinh tế là nhận diện đầy đủ giá trị kinh tế – xã hội – văn hóa mà nghệ thuật biểu diễn tạo ra. Từ đó, chúng ta có chính sách đầu tư, tổ chức và khai thác phù hợp. Điều quan trọng nhất là giữ được linh hồn nghệ thuật, đồng thời đánh thức những giá trị kinh tế ẩn sâu trong đó”, Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Xuân Bắc nhấn mạnh.
Theo Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Xuân Bắc, nghệ thuật biểu diễn là “sản xuất giá trị”, chứ không chỉ “truyền tải cảm xúc”. Vì vậy, về bản chất, nghệ thuật biểu diễn là một quá trình sản xuất đặc biệt, trong đó sản phẩm không tồn tại ở dạng vật chất hữu hình nhưng lại tạo ra giá trị gia tăng lớn thông qua trải nghiệm, cảm xúc, ký ức và sự gắn kết cộng đồng. Đó là giá trị vô hình nhưng lại có sức “neo giữ” con người lâu bền nhất.
Một chương trình biểu diễn, một vở diễn, một lễ hội hay một liên hoan nghệ thuật không chỉ tạo ra giá trị thẩm mỹ mà còn kích hoạt chuỗi dịch vụ đi kèm (du lịch, lưu trú, ẩm thực, vận chuyển), tạo ra việc làm cho nghệ sĩ, kỹ thuật viên, nhà tổ chức, truyền thông; dòng chảy tiêu dùng văn hóa của xã hội.
Ở góc độ này, nghệ thuật biểu diễn chính là một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị của nền kinh tế sáng tạo. Bởi mỗi tác phẩm nghệ thuật, mỗi sân khấu sáng đèn đều là một “điểm chạm” của kinh tế và văn hóa.
Khác với nhiều ngành kinh tế truyền thống, hiệu quả kinh tế của nghệ thuật biểu diễn không thể đo đếm đơn tuyến bằng doanh thu bán vé. Giá trị của nó còn thể hiện ở khả năng tạo thương hiệu điểm đến; nâng cao sức hấp dẫn của đô thị; góp phần định hình “bản sắc cạnh tranh” của quốc gia trong hội nhập quốc tế.
“Thực tiễn quốc tế cho thấy, tại các quốc gia phát triển, nghệ thuật biểu diễn đã trở thành một cấu phần quan trọng của nền kinh tế sáng tạo. Ở Hoa Kỳ, Broadway không chỉ là biểu tượng văn hóa, mà là một ngành kinh tế có doanh thu lớn, tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động.
Ở Vương quốc Anh, nghệ thuật biểu diễn gắn chặt với công nghiệp sáng tạo – công nghiệp Văn hóa, du lịch và xây dựng thương hiệu quốc gia.
Tại Hàn Quốc, nghệ thuật biểu diễn được đầu tư bài bản, gắn với chiến lược xuất khẩu văn hóa và phát triển kinh tế dựa trên sáng tạo.
Những dẫn chứng này cho thấy, nghệ thuật biểu diễn, khi được đặt đúng vị trí, không chỉ tạo ra doanh thu mà còn tạo ra giá trị thương hiệu, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh và sức hấp dẫn dài hạn của đô thị và quốc gia. Đó chính là “giá trị lan tỏa” – điều mà nhiều quốc gia đã nhìn thấy và tận dụng rất hiệu quả. Đó là bài học đáng suy ngẫm để chúng ta tiếp tục hoàn thiện cách tiếp cận và cơ chế đầu tư trong giai đoạn mới”, Cục trưởng, Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Xuân Bắc nói thêm.
Đầu tư cho nghệ thuật biểu diễn là đầu tư cho chất lượng nguồn nhân lực
Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Xuân Bắc cho rằng, trong bối cảnh tài nguyên thiên nhiên hữu hạn, áp lực cạnh tranh ngày càng gia tăng, Việt Nam buộc phải chuyển dịch mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu, từ dựa vào tài nguyên sang dựa vào chất xám và sáng tạo.
Nghệ thuật biểu diễn, với hàm lượng sáng tạo cao chính là một trong những lĩnh vực tiêu biểu cho mô hình tăng trưởng mới: ít tiêu hao tài nguyên vật chất, phụ thuộc chủ yếu vào con người, tri thức và bản sắc văn hóa, đồng thời có khả năng tái tạo và lan tỏa liên tục. Nghệ thuật biểu diễn vì vậy trở thành một “nguồn lực sạch”, “nguồn lực xanh” và đặc biệt là “nguồn lực bền”.
Vì thế, việc phát huy vai trò của nghệ thuật biểu diễn không chỉ là lựa chọn văn hóa mà còn là lựa chọn có tính chiến lược trong cấu trúc phát triển kinh tế quốc gia. Đặt nghệ thuật vào trung tâm của phát triển chính là đặt con người vào trung tâm của tương lai.
Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Xuân Bắc cũng nhận định, trong thực tiễn phát triển du lịch hiện nay, yếu tố “xem gì – trải nghiệm gì” ngày càng quan trọng hơn yếu tố “đi đâu”. Nghệ thuật biểu diễn trở thành nội dung cốt lõi của sản phẩm du lịch văn hóa.
Nhiều chương trình biểu diễn nghệ thuật truyền thống, đương đại, lễ hội văn hóa – nghệ thuật đã và đang kéo dài thời gian lưu trú của du khách, tăng mức chi tiêu và tạo sự khác biệt cho điểm đến.
Ở chiều ngược lại, du lịch phát triển cũng tạo ra thị trường ổn định cho nghệ thuật biểu diễn, hình thành mối quan hệ cộng sinh bền vững. Đó là mối quan hệ “hai chiều cùng có lợi”: nghệ thuật làm sâu trải nghiệm, du lịch làm rộng thị trường.
Đáng chú ý, phía sau những con số về du lịch và dịch vụ còn là sự hình thành của các chuỗi giá trị mới: từ công nghệ sân khấu, sản xuất nội dung, truyền thông, thiết kế đến đào tạo và quản trị sự kiện – những lĩnh vực tạo việc làm, tạo giá trị gia tăng và giữ lại nguồn lực trong nước. Đây là phần âm thầm nhưng bền bỉ nhất của “giá trị kinh tế nghệ thuật”.
Một nền kinh tế muốn phát triển bền vững không chỉ cần vốn và công nghệ, mà còn cần nguồn nhân lực sáng tạo có chiều sâu văn hóa. Nghệ thuật biểu diễn đóng vai trò đặc biệt trong việc nuôi dưỡng tư duy sáng tạo, bồi đắp năng lực cảm thụ và đổi mới, hình thành con người toàn diện. Vì nghệ thuật luôn là chiếc nôi nuôi dưỡng cảm xúc, trí tuệ và nhân cách.
Ở chiều sâu hơn, nghệ thuật biểu diễn còn góp phần giải trí, giải tỏa căng thẳng, tái tạo năng lượng tinh thần cho xã hội. Một đời sống nghệ thuật phong phú chính là nền tảng để hình thành lực lượng lao động có cảm hứng, nhiệt huyết, khả năng sáng tạo và tinh thần cống hiến cao trong lao động – những yếu tố bền bỉ nhưng có ý nghĩa quyết định đối với năng suất và chất lượng tăng trưởng. Một xã hội giàu trải nghiệm nghệ thuật là một xã hội có sức sống, có trí tuệ cảm xúc và có tinh thần cống hiến.
Từ những phân tích này, Cục trưởng, Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Xuân Bắc để xuất, cần phải chuyển từ “bao cấp” sang “kiến tạo phát triển”. Cụ thể, nhà nước không làm thay thị trường nhưng phải mở đường. Đầu tư cho nghệ thuật biểu diễn không chỉ là đầu tư cho một ngành mà là đầu tư cho chất lượng nguồn nhân lực của nền kinh tế trong dài hạn.
Tiếp nữa là cần phải đặt nghệ thuật biểu diễn vào chiến lược phát triển kinh tế – văn hóa tổng thể.
“Nghệ thuật biểu diễn là một phần không thể thiếu, nếu như không muốn nói là cực kỳ quan trọng, trong chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, quy hoạch phát triển du lịch và chiến lược phát triển đô thị sáng tạo. Chỉ khi được đặt đúng vị trí trong tổng thể phát triển, nghệ thuật biểu diễn mới phát huy đầy đủ vai trò là động lực kinh tế. Và đó cũng là lúc nghệ thuật thực sự trở thành nguồn lực quốc gia”, Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn Nguyễn Xuân Bắc chia sẻ.
Nguồn https://danviet.vn/bai-hoc-cua-cuc-truong-nghe-si-nhan-dan-nguyen-xuan-bac-d1390825.html
