44 năm sau ngày vượt biên tha hương, ông lão 65 tuổi trở về quê cũ chỉ để thắp nén nhang cho cha mẹ. Nhưng vừa đặt chân xuống cổng, ông đứng ch//ết lặng — ngôi nhà t;;ổ của ông đã bị một tên côn đồ khét tiếng biến thành… chuồng bò. Nhưng chỉ 3 ngày sau…
Bốn mươi bốn năm.
Một quãng thời gian đủ dài để một người rời quê khi mái tóc còn đen nhánh, đến lúc quay về đã chỉ còn lại màu bạc phơ. Ông Lâm, 65 tuổi, bước xuống chiếc xe khách cũ kỹ trước cổng làng. Trong tay ông chỉ có một chiếc vali nhỏ, bên trong là vài chiếc áo, ít thuốc men, và quan trọng nhất: cuốn album ảnh ngả màu, thứ còn sót lại từ quá khứ trước ngày vượt biên.
Ông đứng nhìn con đường đất đỏ, hàng tre và những mái nhà ngói đã thay đổi nhiều so với ký ức. Nơi này từng là ngôi làng bình yên, nơi cha mẹ ông sống và mất đi trong nỗi nhớ con.
Ông hít một hơi thật sâu.
“Mẹ ơi… con về rồi.”
Ông đi bộ về cuối xóm, nơi căn nhà của gia đình từng nằm. Ngày vượt biên, ông chỉ kịp dặn người hàng xóm trông hộ. Không ai biết ông còn sống hay đã m//ất trên biển.
Nhưng khi đứng trước nó, ông chỉ thấy:
Cổng gạch ngày xưa đã sập một nửa,
Tường loang lổ,
Sân nhà đầy phân bò, phân trâu,
Mùi hôi xộc lên nồng nặc,
Góc hiên cũ nơi cha ông ngồi uống trà nay treo lủng lẳng chiếc máng ăn gia súc.
Và ngay giữa sân, tấm biển gỗ sơn đỏ chữ to tướng:
“ĐẤT TÔI. CẤ;;M XÂ;;M PHẠ:;M.”
Ông Lâm đứng chết lặng rất lâu.
Bàn tay già nua run run đặt lên cánh cổng gạch nứt vỡ. Đây là nơi ông từng chạy chân trần mỗi chiều, nơi mẹ ông ngồi vá áo dưới bóng cau, nơi cha ông mất trong một cơn bạo bệnh, vẫn nắm chặt tay con trai út và dặn: “Có đi đâu thì cũng nhớ đường về con nhé…”
Vậy mà giờ đây…
Căn nhà tổ tiên ba đời — biến thành chuồng bò.
Ông không khóc.
Không gào lên.
Chỉ lặng lẽ quỳ xuống ngay trước ngưỡng cửa, chắp tay vái ba vái thật chậm.
— “Cha mẹ ơi… con bất hiếu… về trễ quá.”
Ngày thứ nhất
Ông không vào nhà.
Ông trải tạm tấm áo khoác, ngồi bên gốc tre đầu ngõ ngủ qua đêm.
Dân làng lén nhìn ông, thì thầm với nhau:
— “Có phải thằng Lâm… con ông bà Tư ngày xưa không?”
— “Nghe đâu vượt biên mấy chục năm rồi mà…”
— “Nhà đó giờ của thằng Hợi ‘sọ’ rồi, ai dám đụng?”
Hợi “sọ”.
Cái tên khiến cả làng ngán ngẩm. Kẻ từng đi tù ra tội, sống bằng nghề chăn bò nhưng thực chất là chiếm đất, đe dọa người yếu thế. Mảnh đất nhà ông Lâm — sau ngày ông biệt tích — bị hắn ngang nhiên chiếm, nói là “đất hoang vô chủ”.
Không ai dám lên tiếng.
Ngày thứ hai
Ông Lâm mặc chiếc áo sơ mi cũ, đi khắp làng.
Ông tìm trưởng thôn cũ — người từng là bạn học với cha ông.
Tìm bà Ba hàng xóm — người đã nhận trông nhà năm xưa.
Tìm người giữ sổ bộ ruộng đất cũ.
Ông không lớn tiếng.
Chỉ đưa ra từng thứ một:
Bản sao giấy chủ quyền đất được lưu bên hải ngoại
Ảnh ngôi nhà trước năm ông rời đi
Thư tay của cha ông gửi chính quyền xã năm 1978
Từng người một… lặng người.
— “Trời ơi… đúng là nhà ông bà Tư thật…”
— “Đất này chưa từng sang nhượng…”
— “Hợi chỉ chiếm chứ không có giấy tờ gì…”
Tin lan rất nhanh.
Cả làng xôn xao.
Ngày thứ ba
Buổi sáng hôm đó, khi đàn bò còn chưa được thả ra ăn, ba chiếc xe dừng trước cổng.
Một xe công an huyện.
Một xe địa chính.
Và một xe biển xanh — có người từ tỉnh về.
Hợi “sọ” còn đang cầm xô cám thì bị gọi ra.
— “Anh Hợi, anh có giấy chứng nhận quyền sử dụng mảnh đất này không?”
Hắn ấp úng.
— “Tôi… tôi ở đây hơn hai chục năm rồi…”
— “Ở không đồng nghĩa với sở hữu.”
Chưa đầy hai tiếng sau, tấm biển “ĐẤT TÔI” bị tháo xuống.
Chuồng bò bị niêm phong.
Biên bản được lập.
Hợi bị còng tay ngay trước ánh mắt của cả làng.
Ông Lâm đứng nép bên gốc tre, lặng lẽ nhìn.
Không vỗ tay.
Không hả hê.
Chỉ khi mảnh sân được dọn sạch, ông mới bước vào giữa nền đất cũ, quỳ xuống, đặt nén nhang vừa mua từ chợ sớm.
Khói bay lên.
Ông thì thầm, giọng nghẹn lại:
— “Cha mẹ à… con đã về đúng rồi.”
Ba ngày.
Không cần tiền bạc phô trương.
Không cần trả thù.
Chỉ cần sự thật và thời gian.
Bốn mươi bốn năm tha hương…
Cuối cùng, người ta vẫn không thể cướp được cội nguồn của một con người.
